Gjysma e vendeve demokratike të botës po përjetojnë një erozion të demokracisë, një fenomen që është intensifikuar për shkak të luftës në Ukrainë dhe krizës ekonomike, sipas një raporti të publikuar sot nga një think-tank ndërkombëtar.
“Ne po shohim sot faktorë jashtëzakonisht të pafavorshëm për demokracinë, të cilët janë intensifikuar nga pasojat e krizës ekonomike të shkaktuar nga pandemia dhe pasojat ekonomike të luftës në Ukrainë”, tha Kevin Casas-Zamora, sekretar i përgjithshëm i Institutit Ndërkombëtar për Demokraci dhe Asistenca Elektorale (IDEA), me seli në Stokholm.
Sipas tij, kjo rënie mund të çojë, për shembull, në vënien në pikëpyetje të besueshmërisë së zgjedhjeve, në sulme kundër shtetit ligjor apo në pengimin e funksionimit të shoqërisë civile.
Demokracitë me erozionin më të rëndë të politikës së tyre demokratike, të cilat raporti i përshkruan si vende “të prapambetura” dhe që kanë përfshirë SHBA-në që nga viti i kaluar, si dhe Brazilin, Hungarinë, Poloninë, Indinë dhe Mauritiusin, u rritën nga gjashtë në shtatë në 2022 me shtimin e El Salvadorit.
Për Kevin Casas-Zamora rasti i SHBA është veçanërisht shqetësues. Sipas raportit, vendi përballet me probleme të polarizimit në jetën politike, mosfunksionime institucionale dhe kërcënime ndaj lirive civile.
“Tashmë është e qartë se këto ethe nuk janë ulur me zgjedhjen e një qeverie të re”, tha ai.
Sipas tij, kjo përkthehet veçanërisht në nivele të pakontrollueshme të polarizimit dhe përpjekjeve “për të komprometuar besueshmërinë e rezultateve të zgjedhjeve pa asnjë provë mashtrimi”.
Ai vlerëson se SHBA-ja ka bërë gjithashtu “një hap të dukshëm prapa” për sa i përket të drejtave seksuale dhe riprodhuese”, gjë që është shumë shqetësuese sepse shumica e vendeve (…) po bëjnë përparim në zgjerimin e të drejtave seksuale dhe riprodhuese”.
Më shumë autoritarizëm
Nga 173 vendet e mbuluara nga raporti, 52 nga demokracitë e numëruara ishin në tërheqje.
Në të kundërt, 27 vende iu drejtuan autoritarizmit, më shumë se dyfishi i atyre që iu drejtuan demokracisë.
Pothuajse gjysma e regjimeve autoritare gjithashtu rritën operacionet e tyre të represionit në vitin 2022, me Afganistanin, Bjellorusinë, Kamboxhia, Komoret dhe Nikaraguan duke parë një “rënie të përgjithshme”.
Në Azi, ku vetëm 54% e popullsisë jeton në një demokraci, autoritarizmi është në rritje, ndërsa kontinenti afrikan mbetet “i qëndrueshëm” pavarësisht numrit të madh të sfidave me të cilat përballet.
Dhjetë vjet pas Pranverës Arabe, Lindja e Mesme vazhdon të jetë “rajoni më autoritar në botë” dhe ka vetëm tre demokraci: Irakun, Izraelin dhe Libanin.
Në Evropë, gati gjysma e demokracive të kontinentit — ose 17 vende — kanë parë një rënie të demokracisë gjatë pesë viteve të fundit.
“Demokracitë luftojnë për të balancuar në mënyrë efektive mjediset e karakterizuara nga paqëndrueshmëria dhe stresi. Populizmi vazhdon të fitojë terren në botë ndërsa inovacioni dhe rritja ngecin ose bien”, nënvizon raporti. Ekzistojnë gjithashtu “tendenca shqetësuese” edhe në vendet me nivele të mesme ose të larta të standardeve demokratike.
Sipas raportit, gjatë pesë viteve të fundit, progresi ka ngecur në të gjithë treguesit e grupit të ekspertëve, me disa që janë kthyer në nivelet e para në vitet 1990.
“Sistemet demokratike janë prishur vërtet në dy dekadat e fundit dhe kjo është bërë një çështje e ndezur në kohën tonë”, thotë Casas-Zamora.
Por ka edhe disa shenja përparimi: Raporti tregon se qytetarët po mblidhen për të ushtruar presion ndaj qeverive të tyre për t’iu përgjigjur kërkesave të shekullit të 21-të, nga të drejtat riprodhuese në Amerikën Latine deri te protestat e klimës së të rinjve në mbarë botën.
“Por gjithashtu në vende si Irani ku njerëzit kanë dalë në rrugë për të kërkuar liri, barazi dhe dinjitet”, shton ai.
“Ka disa shpresa, por tendenca e përgjithshme mbetet e zymtë”.
