Sekuenca e ngjarjeve që i paraprinë ndërprerjes së madhe të sistemit elektroenergjetik të Shqipërisë, Malit të Zi, Bosnjë-Hercegovinës dhe Kroacisë më 21 qershor të këtij viti filloi në Mal të Zi me shkyçjen e linjës së transmetimit Podgoricë 2 – Ribarevine në orën 12:09, për shkak të një qarku të shkurtër që ka ndodhur për shkak të distancës së pamjaftueshme ndërmjet linjës së transmetimit dhe bimësisë poshtë saj, kur ndërprerësi ka fikur linjën e transmetimit, sipas një raporti paraprak të Rrjetit Evropian të Operatorëve të Sistemit të Transmetimit për Energjinë Elektrike (ENTSO- E).
Raporti gjithashtu thekson se ky nuk duhet të jetë shkaku i ndërprerjes së sistemit energjetik në katër vende, por se në Mal të Zi ishte dështimi i parë i sistemit të transmetimit atë ditë dhe se raporti përfundimtar do të jetë i disponueshëm nga fillimi i vitit 2025, i cili do të përcaktojë shkaqet dhe do të japë rekomandime.
Analiza nuk është ende e plotë
Linjat e transmetimit të Malit të Zi menaxhohen nga kompania me shumicë shtetërore “Crnogorski elektroprenosni sistem” (CGES), e cila e pyetur nga gazeta “Vijesti”, tha se analiza e shkakut të rënies së sistemit energjetik në katër shtete më 21 qershor nuk është përfundimtare, por paraprake, si dhe se kontakti i linjave të transmetimit me bimësinë shkaktoi ndërprerjen e kësaj linje transmetimi, jo të gjithë sistemit.
“U publikua vetëm raporti preliminar i ENTSO-E, ku renditeshin ngjarjet me rëndësi për rënien e sistemit. Vetëm një nga ngjarjet e regjistruara atë ditë ishte ndërprerja e transmisionit Podgoricë – Ribarevinë. Një analizë e detajuar e realitetit, shkaqet e shembjes së sistemit janë ende në proces dhe raporti do të publikohet, me shumë gjasa, në fillim të vitit të ardhshëm”, deklaroi CGES.
Ka pasur kontakt mes bimësisë dhe linjave të energjisë…
Në pyetjen se a është e vërtetë se bimësia e pastruar jo mjaftueshëm pranë linjës së transmetimit Ribarevinë – Podgoricë është shkaku i ndërprerjes së sistemit elektroenergjetik në katër shtete, CGES e mohoi këtë.
“Jo, nuk është e vërtetë që bimësia e pastruar jo mjaftueshëm pranë linjave të energjisë është shkaku i ndërprerjes. Kontakti ndërmjet përcjellësit dhe vegjetacionit është shkaku i ndërprerjes së asaj linje të caktuar transmetimi, jo kolapsit të sistemit. Domethënë, Në raportin paraprak thuhej tashmë se ‘rezultatet e analizave të ndryshme të kryera nga qendrat e koordinimit rajonal para incidentit të 21 qershorit 2024 tregojnë se rrjeti konsiderohej i sigurt dhe se nuk u zbuluan probleme të mëdha në zonën e prekur’ Ndërprerja e asnjë linje të vetme të transmetimit nuk mund të ketë shkaktuar të gjithë incidentin, prandaj po bëhet një analizë e detajuar, të cilën ENTSO-E do t’ia prezantojë publikut sapo të përfundojë”, ka thënë CGES.
Të pyetur se çfarë mund të bëjë CGES dhe çfarë do të bëjë për të parandaluar përsëritjen e situatave të ngjashme, ata thanë se po punojnë vazhdimisht për të përmirësuar cilësinë e punës.
“Sa i përket një ngjarjeje specifike, CGES sigurisht që do të ndjekë të gjitha rekomandimet nga raporti, pasi ai të përfundojë”, tha kompania.
Rënia e zinxhirit nisi pas prishjes në Shqipëri
Sipas detajeve të përmendura nga raporti i ENTSO-E, pas kësaj ndërprerjeje në transmisionin Podgoricë 2 – Ribarevine në orën 12 e nëntë minuta, tensioni në sistemin në Mal të Zi dhe rajon është stabilizuar.
“Kjo ndërprerje shkaktoi një rënie fillestare të tensionit në rajonin e prekur, por tensionet u stabilizuan shpejt. Ndërprerja e dytë ishte shkëputja e linjës së transmetimit Zemblak – Kardia (Shqipëri – Greqi) në orën 12 e 21 minuta. Lidhja e shkurtër që çoi në dështimi është shkaktuar nga largësia shumë e vogël me bimësinë nën linjën e transmetimit, njëlloj si ndërprerja e parë”, thuhet në raport.
Ndërprerjet e para dhe të dyta ndodhën me një interval prej 12 minutash dhe shkaku i prishjes së dytë në linjën e transmetimit Shqipëri-Greqi nuk lidhej me prishjen e parë në Mal të Zi, pasi u shkaktua nga një qark i shkurtër midis linjës së transmetimit dhe bimësisë.
Sekuenca e ndërprerjeve tregon se pas dështimit të linjës së transmetimit Shqipëri-Greqi që ndodhi në orën 12, 21 minuta e 33 sekonda, ka pasur një sërë ndërprerjesh të lidhura të sistemit energjetik në rajon. Dhjetë sekonda më vonë, në orën 12:21:43, linja e transmetimit Fierzë-Prizren doli nga sistemi, pesë sekonda më pas, në orën 12:21:48, hidrocentrali i Dubrovnikut, dhe tre sekonda më pas, hidrocentrali Trebinja.
Sisteme të tëra u shembën në tre minuta
Më pas, me një diferencë prej vetëm disa sekondash, 17 objekte energjetike – linja transmetimi, nënstacione transmetimi dhe termocentrale të mëdhenj – dolën jashtë funksionit, kështu që në 12 orë e 24 minuta, e gjithë zona e Shqipërisë, pjesa më e madhe e Malit të Zi dhe Bosnje-Hercegovinës dhe një pjesë e madhe e Kroacisë mbeti pa energji për dy-tre orë.
Një hetim përfundimtar do të japë shkaqet dhe rekomandimet deri në fillim të vitit 2025
Raporti përfundimtar i Këshillit të Ekspertëve të ENTSO-E, siç është shpjeguar, jo vetëm që do të paraqesë një analizë të incidentit, por gjithashtu do të japë rekomandime për parandalimin e dukurive të ngjashme në të ardhmen.
“Hetimi do të fokusohet në disa aspekte kyçe, duke përfshirë një analizë të përgjithshme dhe specifike të kolapsit të sistemit energjetik, veçanërisht në kontekstin e: rishikimeve teknike të incidentit; një hetim për shkaqet kryesore dhe faktorë të tjerë kritikë që kontribuojnë në ngjarje si dhe një përfundim me çdo veprim të rekomanduar bazuar në gjetjet e hetimit”, thuhet në raport.
Ata presin që rezultatet përfundimtare të hetimit të publikohen në ENTSO-E deri në fillim të vitit 2025. Pyetjet kryesore që do të adresohen nga hetimi janë se cilat ishin shkaqet kryesore të incidentit dhe pse ato nuk mund të parandaloheshin, çfarë tjetër faktorë të rëndësishëm gjatë ndërprerjes duhet të merren parasysh, cilat masa mbrojtëse ishin efektive në parandalimin e ndërprerjeve të mëtejshme brenda sistemit energjetik dhe nëse janë ndjekur të gjitha rregulloret dhe procedurat gjatë këtyre ngjarjeve apo nëse ndonjë papërgjegjshmëri ka kontribuar në këtë incident.
