TIRANË- Historiani Auron Tare ka sjell në kohë një shkrim për tentativën e Ali Pashë Tepelenës për të ngritur një balonë në vilajetin e tij. Fillimisht një balonë e tillë në atë kohë ishte ngritur vetëm në Paris të Francës dhe Ali Pashë Tepelena, tentoi që ta ngrinte në Janinë. Në atë kohë, kjo shpikje ishte e paimagjinueshme dhe nuk pritej që të ndodhte për më tepër në një krahinë osmane. Por balona vetëm pak minuta pasi u ngrit të ajër, mori flakë dhe u bë shkrumb.
Postimi i Plotë:
Kishin kaluar vetëm 10 vjet nga arritja më e madhe e njerëzimit, kur vëllezërit Montgolfier në Paris kishin tentuar diçka të paimagjinueshme. Duke fluturuar përpara një turme të madhe që ishte mbledhur për të parë këtë spektakël të pabesueshëm. Tashmë në afërsi të Pallatit të Ali Pashës në Janinë, i gjithë qyteti ishte mbledhur për të parë një spektakël të organizuar nga sundimtari i famshëm shqiptar Ali Pasha i Tepelenës. Një top me ajër të nxehtë do të fluturonte në Janinë. Ishte viti 1803 dhe djali i preferuar i Ali Pashës, Sali Beu, po martohej me një vajzë shqiptare vendase. Babai i tij, sundimtari i famshëm i Vilajetit të Janinës dhe Trikallës (Greqia Veriore dhe Shqipëria e Jugut) ka pushtuar spektaklin për të gjithë nënshtetasit e tij. Fluturimi me një balonë të nxehtë në këtë krahinë osmane ishte diçka e përmasave të mëdha që nuk dëshmohej as në kryeqytetin e perandorisë Stamboll.
“Aliu ka dëgjuar se është bërë në Paris dhe ka dashur të bëhet edhe në vendin e tij” Falë dëshmitarit të kësaj dite, poetit të njohur të oborrit Ioannis Vilaras, dimë pak më shumë pasi ngjarja nuk është regjistruar dhe nuk dihet shumë për këtë spektakël madhështor. Qyteti dhe personalitetet, përfshirë Haremin e Aliut, ishin mbledhur në fushën jashtë kalasë rreth Agiou Nikolaus, ndoshta në të njëjtin vend ku ndodhet tani aeroporti i Janinës. Njerëzit e zgjedhur për këtë mision ishin Papapamos, një minator argjendi nga Kalavrytes, dy nga argjendaritë Ali Kontojani dhe Kurti, dhe një i afërm i Ioannis Koletti, mjeku i Ali Pashës dhe spiuni i famshëm Ali, Nikolaos Iagos.
Duke qenë se Balona është përgatitur për shkak të papërvojës dhe ndoshta mungesës së njohurive teknike, ka marrë flakë dhe në pak minuta është bërë hi. I zhgënjyeri shumë i zhgënjyer filloi të ikë dhe sipas Vilaras dëshmitar nusja nisi të qante pasi djegia e balonës mund ta kishte marrë si ogur të keq për dasmën e saj. Ali Pasha i zhgënjyer thellë u largua nga fusha dhe u kthye në pallat. Vilaras shkroi një poezi satirike për të gjithë këtë çështje, por as ai dhe askush tjetër nuk e dinin se në fakt përpjekja për të fluturuar me balonë në Janinë ishte një arritje e madhe e bërë nga Ali Pashë Tepeleni.
Ndonëse Balona Hot Air Balon në Janinë dukej si një spektakël dasme për të kënduarit, në Evropë dhe më gjerë ideja e balonës së nxehtë të përdorur në luftë u fermentua me shpejtësi. Një nga figurat kryesore të kohës që i kushtoi një vëmendje të veçantë balonave të ajrit të nxehtë ishte jo më pak Benjamin Franklin, i cili kishte qenë i pranishëm në nisjen mbretërore në Versay nga vëllezërit Montgolfier. Jo shumë kohë më vonë, ai i shkroi një miku në Amerikë: Pesë mijë balona, të afta për të ngritur nga dy burra secila, nuk mund të kushtonin më shumë se sa të kishin anije të linjës; dhe ku është princi që mund të përballojë një gjë të tillë për të mbuluar vendin e tij me trupa për mbrojtjen e tij, pasi dhjetë mijë burra që zbresin nga retë mund të mos bëjnë në shumë vende një ligësi të pafundme, përpara se të mblidhej një forcë për t’i zmbrapsur ata ?
Megjithatë, ideja e një force ajrore vazhdon të përhapet në Evropë. Në vitin 1803, John Money, një nga aeronautët e parë të Anglisë, i kërkoi Ushtrisë Britanike të adoptonte balona në operacionet e tyre në terren. Në pamfletin e tij të përhapur gjerësisht, “Një traktat i shkurtër mbi përdorimin e balonave dhe Observatorit në terren në ushtri” ai argumenton për përdorimin e balonave me ajër të nxehtë në luftërat e ardhshme në Evropë. Duhet thënë se fluturimi i parë në Amerikë ishte vetëm 10 vjet më parë nga përpjekja e Ali Pashës për të fluturuar me balonën e tij në Janinë, duke e bërë Aliun nga Tepelena një njeri me vizion të jashtëzakonshëm për kohën e tij. Fatkeqësisht, përpjekja për fluturim në Janinë u ndërpre nga aksidenti, megjithatë vizioni i tij për të pasur një balonë të nxehtë në oborrin e tij e bën atë një nga pionierët e hershëm të fluturimit në historinë shqiptare.
