Nga një vend i fshehtë në Tajlandë në vitin 2002, oficerët e CIA – s paralajmëruan selinë se teknikat e tyre të marrjes në pyetje mund të rezultojnë në vdekjen e një të burgosuri. Nëse kjo do të ndodhte, ai do të digjej, duke mos lënë asnjë gjurmë. Por nëse ai mbijetonte, a mund të ofronte CIA siguri se ai do të qëndronte në izolim?
“Abu Zubaydah nuk do të vendoset kurrë në një situatë ku ai ka ndonjë kontakt të rëndësishëm me të tjerët dhe duhet të mbetet pa komunikuar për pjesën e mbetur të jetës së tij“, tha agjencia në një kabllogram.
Kështu hapet “The Forever Prisoner”, një dokumentar i HBO nga Alex Gibney, i cili tregon historinë e të burgosurit të parë që i nënshtrohet asaj që CIA e quan teknika të zgjeruara të marrjes në pyetje (EITs) dhe asaj që pjesa tjetër e botës e di me një fjalë më të thjeshtë dhe më të shëmtuar: tortura.
Gati dy dekada pas atij kabllogrami çnjerëzor, CIA është treguar po aq e mirë sa fjala e saj. Zubaydah, i cili nuk u akuzua kurrë për një krim apo nuk u lejua të kundërshtojë paraburgimin e tij, është i burgosur në kampin e burgut të Gjirit të Guantanamos. Zgjedhja e Joe Biden nuk ka bërë asgjë për të sinjalizuar një fund të purgatorit ose statusit të tij.
“Ai përballet me tmerrin me të cilin përballen disa njerëz në Guantanamo, që është ndoshta tmerri më ekzistencial nga të gjithë, përtej edhe një të burgosuri që i është dhënë një dënim i përjetshëm”, thotë Gibney në një intervistë në një hotel në Uashington, një milje larg Shtëpisë së Bardhë.
Pak do të kundërshtonin se, pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001 në Nju Jork dhe Uashington, Zubaydah ishte një person me interes.Palestinezi me origjinë saudite kishte luftuar në Afganistan. Ai falsifikonte pasaporta, organizonte udhëtime për xhihadistët dhe kishte njohuri për komplotet terroriste. Ai përdorte më shumë se 30 pseudonime dhe shihej si mjeshtër i maskimit. Por kur Zubaydah u kap në Pakistan në mars 2002, ai u demonizua gabimisht si një operativ i nivelit të lartë të Al-Kaedës dhe jo si një person i pavarur. Ai u dërgua në një vend sekret në Tajlandë për t’u marrë në pyetje nga burra të fiksuar se si të parandalonin një tjetër 11 shtator.
“Abu Zubaydah ishte pacient zero për programin e torturës së CIA-s. Kjo është arsyeja për të hetuar historinë e tij, sepse mëson se si u përmbys shteti i së drejtës. Si shkuam në një rrugë ku ne ishim më të interesuar të dëgjonim atë që donim të dëgjonim, që është ajo që tortura tenton t’ju japë, sesa çfarë ishin faktet në të vërtetë“, tha Gibney
Zubaydah iu nënshtrua teknikave të zgjeruara të marrjes në pyetje në duart e kontraktorëve të CIA-s, duke përfshirë 83 aplikime të mbytjes në ujë vetëm brenda një muaji. Ai kaloi gjithashtu më shumë se 11 ditë në një kuti me madhësi arkivoli dhe 29 orë në një kuti edhe më të vogël vetëm 21 inç të gjerë, 2.5 këmbë të thellë dhe 2.5 metra të lartë. Dokumentari përfshin imazhe të trajtimit brutal nga vetë Zubaydah, si dhe shënime nga ditarët e tij personal para dhe pas kapjes.
SHBA po përdorte torturën si politikë qeveritare për herë të parë në histori dhe ishte jashtëzakonisht e rastësishme. CIA do të donte të pretendonte se ishte një program shkencor i kalibruar me kujdes nga shkencëtarë rigoroz. Kjo nuk është aspak e vërtetë. Ishte thjesht e improvizuar. Le të provojmë 24 orë privim gjumi. Kjo nuk funksionon. Po 48 orë? Po 72 orë?
“Ajo që më tmerroi kur u futa në detajet e kësaj ishte se sa e pakujdesshme, e pamatur dhe ad hoc ishte e gjithë kjo. Hej, le të provojmë pak nudo sot. Po pak ujë të ftohtë? Oh, kjo nuk funksionon. Le të provojmë varjen e vjetër nga kyçet e dorës. Le ta vendosim në një kuti për katër apo pesë ditë. Kjo mund të funksionojë. Le të luajmë muzikë me të vërtetë me zë të lartë. Kjo ishte një periudhë ku EIT-të nuk ishin miratuar ligjërisht, kështu që ata thjesht po improvizonin”, tha Gibney.
Për Gibney, çështja ofron një demonstrim të qartë se ka rregulla kundër torturës, sepse është edhe imorale dhe nuk arrin të prodhojë prova të bazuara në fakte. Ai interviston James Mitchell , një psikolog tëforcave ajrore dhe kryearkitekti i EIT-ve, i cili nuk shpreh keqardhjen që bëri atë që e shihte si detyrën e tij patriotike.
Mitchell i thotë regjisorit: Nëse shefi im më thotë se është e ligjshme, veçanërisht nëse presidenti e ka miratuar, nuk do të hyj në nuancat për atë që një djalë në bodrum apo ndonjë gazetar mendon për këtë, sepse ata janë të lirë të shkëmbejnë vende me mua sa herë që mendojnë se mund të bëjnë një punë më të mirë ose të mbrojnë amerikanët
Gibney paditi gjithashtu CIA-n për të hequr dorë nga libri i ish-agjentit të FBI-së Ali Soufan, The Black Baners: Hoë Torture Deil the ëar on Terror pas 9/11, dhe fitoi akses në shënimet e marrjes në pyetje të Soufan për kohën e tij me Zubaydah. Kjo i mundësoi Soufanit të fliste më lirshëm se më parë dhe të hidhte dritë të re mbi rastin.
Zubaydah u dërgua në vende të tjera: në Poloni, Gjirin e Guantanamos, Marok, Lituani, Afganistan dhe u kthye në Gjirin e Guantanamos, ku mbahet që nga viti 2006. Diku gjatë rrugës në paraburgimin e CIA-s ai humbi syrin e majtë. Javën e kaluar doli se Zubaydah ka kërkuar lirimin e tij në një gjykatë federale me arsyetimin se luftërat e SHBA-së në Afganistan dhe me Al-Kaedën kanë përfunduar. Një dosje ligjore që përshkruan trajtimin e tij gjatë 20 viteve të fundit si një “paradë tmerresh”.
