Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti në një intervistë të dhënë gjatë ditës së sotme, ka folur për çështje të ndryshme duke vendosur fokusin më të madh tek Serbia dhe marrëdhënia e komplikuar mes saj dhe Kosovës.
Në intervistën e Kurtit për “Pobjeda” ai tha se në thelb, Serbia nuk e njeh shtetësinë e vendeve jashtë BE-së, Bosnjë dhe Hercegovinës, Malit të Zi, Kosovës, madje edhe Maqedonisë veriore. Përkundrazi, sipas tij i konsideron këto shtete të përkohshme dhe angazhon të gjitha kapacitetet e saj për të shkatërruar shtetësinë e tyre. Albin Kurti thas se Serbia sot po sillet si një “Rusi e vogël” ndaj vendeve të dala nga shpërbërja e Jugosllavisë së madhe, paternaliste dhe hegjemoniste.
“Për shkak të zhurmave tradicionale mes shteteve të dala nga shpërbërja e ish-Jugosllavisë, të cilat janë përshkallëzuar muajt e fundit, në qarqet politike dhe mediatike perëndimore rajoni ynë trajtohet sërish si në vitet 1990 – si një fuçi baruti. Shkaku i të gjitha konflikteve është, ashtu si vitet e nëntëdhjeta të përmendura – Serbia, d.m.th. politikën e saj të ndërhyrjes pak a shumë të hapur në punët e brendshme të të gjitha vendeve të Ballkanit Perëndimor”, tha Kurti.
Dëshmi janë edhe tensionet e fundit në kufirin Serbi-Kosovë, pas të cilave forcat e Kosovës u detyruan të reagojnë. Dy muaj pas incidentit, kryeministri i Kosovës Albin Kurti pohon se pavarësisht trazirave në kufi, marrëdhëniet mes dy vendeve kanë mbetur të pandryshuara.
“Marrëdhëniet mes Kosovës dhe Serbisë janë të njëjta: nuk janë as më të mira e as më të këqij. Kemi të bëjmë me një shtet që nuk e njeh Kosovën, i cili është autokratik dhe pro Moskës. Nga ana tjetër, Kosova është shtet i pavarur dhe sovran, ka integritetin e vet territorial, por edhe shumë probleme”, tha Kurti.
Kurti u pyet se cilat janë problemet e Kosovës dhe nëse varet paqja dhe stabiliteti i Ballkanit Perëndimor nga marrëdhëniet mes Serbisë dhe Kosovës. Ai tha se problemi më i madh i Kosovës është Serbia, e cila as nuk mund ta imagjinojë dhe as ta pranojë Kosovën si shtet fqinj të barabartë.
” Vendet e Ballkanit Perëndimor kanë nevojë për paqe dhe stabilitet afatgjatë dhe për t’i arritur ato na duhet demokracia, drejtësia dhe zhvillimi, të cilat janë baza e vlerave evropiane. Fatkeqësisht, situata aktuale në Ballkanin Perëndimor duket si një kopje në miniaturë e Federatës Ruse. Serbia po sillet si Rusia në fqinjësinë e saj në Ballkanin Perëndimor: entiteti boshnjak po përpiqet ta kthejë Republikën Srpska në Bjellorusi dhe Malin e Zi në Ukrainë. Në thelb, Serbia nuk e njeh shtetësinë e vendeve jashtë BE-së – Bosnjë dhe Hercegovinës, Malit të Zi, Kosovës, madje edhe Maqedonisë veriore. Përkundrazi: i konsideron këto shtete të përkohshme dhe angazhon të gjitha kapacitetet e saj për të shkatërruar shtetësinë e tyre.”, tha ai.
Kurti tha se ka dy shkaqe të tensioneve në rritje që po prodhon Serbia. Një prej tyre ishte mungesa e demokracisë dhe mospërballja me të shkuarën. Sipas tij Serbia po i eksporton këto dy defekte të brendshme në rajon, duke e destabilizuar atë pasi Serbia e kupton dialogun mes dy vendeve si dialog për statusin e Kosovës, për çështjet e brendshme të Kosovës, dhe jo atë që është realisht: dialog për statusin e marrëdhënieve mes tyre dhe normalizimin e tyre.
“Për ta pranuar këtë, Serbia duhet të ndryshojë shumë: duhet të demokratizohet, të vendosë shtetin e së drejtës, të përballet me të kaluarën… Më në fund, duhet të krijojmë një lloj simetrie të reciprocitetit të të drejtave të pakicave”, tha Kurti
Ai pyet se cila ka qenë arsyeja konkrete e tensionit të muajve të fundit dhe Kurti tha se Marrëveshja e Brukselit për targa ka skaduar më 15 shtator 2021, kështu që në përputhje me detyrimet dhe të drejtat e qytetarëve u vendos për reciprocitet.
“Qytetarët tanë kanë më shumë se dhjetë vjet që shkojnë në Serbi, por gjatë bastisjes janë detyruar të paguajnë pesë euro dhe të vendosin targa të përkohshme serbe. Ky parim nuk vlente për automjetet nga Serbia që hyjnë në Kosovë. Si shtet kemi vendosur të vendosim masën e reciprocitetit, pas së cilës anëtarët e strukturave ilegale të Serbisë në Kosovë kanë bllokuar rrugët. Qeveria u detyrua të dërgojë një njësi speciale për të mbrojtur policinë tonë kufitare, pasi bllokada serbe ishte e pazakontë – barrikada dhe buldozerë. Në ndërkohë është djegur qendra e regjistrimit të automjeteve në Zubin Potok, fatmirësisht nuk ka shpërthyer një granatë dore, dhe është e qartë se bëhet fjalë për një sulm të organizuar ndaj institucioneve të vendit tonë”, tha Kurti.
Ai tha se Serbia nuk e njeh pavarësinë e Kosovës, por nuk mund të kërkojë nga Kosova që të mos e njohi veten. Kurti tha se Kosova do të heqi barrierat, por përderisa Serbia insiston në barriera, do t’i përgjigjen ligjërisht. Ai tha se qytetarët e Kosovës dhe autoritetet e Kosovës nuk duhet të diskriminohen apo pengohen në synimin e tyre për të bashkëvepruar me autoritetet serbe në një kontekst komercial, qytetar apo tjetër shtetëror.
“Qytetarët e Republikës së Kosovës gjithmonë kanë kërkuar që të trajtohen ashtu siç i trajton Kosova qytetarët e vendeve të rajonit. Ne kërkojmë marrëdhënie të barabarta ndërshtetërore, respektim të të drejtave universale dhe drejtësi mes shoqërive”, tha Kurti
Kurti tha se Serbia shpenzon shumë më tepër për ushtrinë sesa pesë vendet e Ballkanit Perëndimor së bashku. Pavarësisht kësaj, ajo ka marrë ndihmë dhe donacione nga BE-ja, pa detyrimin për të zbatuar vlerat evropiane. Serbia në vend që të demokratizohet është militarizuar nga Rusia dhe Kina suipas tij.
Kurti është pyetur se çfarë saktësisht nënkupton kur thoni se Kosova e kundërshton ndikimin e Rusisë dhe tha se Rusia po përpiqet të dobësojë BE-në, deri në shpërbërjen e saj njësoj si Serbia është nostalgjike për Jugosllavinë, të cilën e dominoi dhe në të cilën Slobodan Millosheviç komandonte ushtrinë jugosllave në vitet 1990, presidenti rus është nostalgjik për epokën sovjetike, kur forcat sovjetike sundonin vendet e Evropës Lindore.
“Kjo nostalgji për pushtet është një ngjashmëri shtesë midis Rusisë dhe Serbisë, e cila rrit rrezikun për stabilitetin e Ballkanit Perëndimor. Megjithatë, besoj se përpjekjet tuaja do të dështojnë. Ne i njohim mirë dhe aleancat dhe partneritetet tona me Perëndimin janë të palëkundura”, tha ai.
Atij u tha se Serbia pretendon se Kosova nuk e respekton marrëveshjen e Brukselit, pra refuzon formimin e Unionit të Komunave Serbe në veri të Kosovës djhe u pyet nëse kanë drejtë ata që e shohin KPK-në si Republika Srpska e re në Ballkan. Kurti tha se gjatë vitit 2013 është bërë shumë presion mbi deputetët që të arrihet shpejt ajo marrëveshje por mungonte transparenca dhe informacioni. Sot, tha ai ,institucionet e Kosovës drejtohen nga njerëz që kundërshtuan marrëveshjen në vitin 2013 dhe që arritën një fitore plebishitare në zgjedhjet e 14 shkurtit 2021.
“Asociacioni i Komunave me Shumicë Serbe nuk është i integruar në sistemin ligjor dhe kushtetues të Kosovës. Gjithashtu, Gjykata Kushtetuese konstatoi se vetë ideja e KPK-së shkel 23 nene të Kushtetutës së Kosovës, e cila nuk parasheh asnjë integrim territorial në baza etnike. Ne kemi një krijim të tillë në BeH: quhet Republika Srpska, është ndërtuar në Dejton dhe i shërben Beogradit dhe jo serbëve. Prandaj Beogradi dëshiron një krijim të ngjashëm në Kosovë. Në BeH kemi një shtet që nuk është republikë dhe brenda tij një republikë që nuk është shtet. Brenda Kosovës, Beogradi dëshiron një Asociacion që do të quhet republikë, por nuk do të jetë shtet. Shpresoj se kemi nxjerrë disa mësime nga e kaluara dhe kemi studiuar dhe analizuar saktë Serbinë dhe politikën e saj. Të cilën, për fat të keq, e ndjemë në lëkurën tonë”, tha ai.
POBJEDA: Në shkurt 2020, Mattheë Palmer, atëherë i dërguari special i Sekretarit të Shtetit për Ballkanin Perëndimor dhe sot një njeri kyç i SHBA-së për reformën zgjedhore në Bosnje dhe Hercegovinë, nuk përjashtoi mundësinë e “shkëmbimit të territoreve” midis Serbisë dhe Kosovës. A i ka ardhur fundi kësaj ideje të rrezikshme?
KURTI: Dëshiroj që dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë të zhvillohet për të drejtat dhe nevojat e qytetarëve dhe jo për shkëmbim territoresh. Ne jemi një shtet demokratik dhe zgjidhje të tilla nuk do të jenë në tavolinë. Fitorja ime në zgjedhje tregoi se populli i Kosovës nuk dëshiron ndarje të territoreve. Nuk mendoj se as serbët e duan këtë. Përçarje dëshiron vetëm presidenti i Serbisë. Por, meqë unë jam kryeministër, Aleksandar Vuçiq nuk e përmend më demarkacionin me shqiptarët dhe zgjidhjet territoriale. Në vend të kësaj, ai kërkon “boshnjakizimin” e Kosovës: një entitet autonom serb brenda Republikës sonë për ta bërë Kosovën një shtet jofunksional. Ai dështoi, sigurisht. Nuk ka ndarje të Kosovës.
Kurti tha se në Bruksel po zhvillohen bisedime mes grupeve teknike të udhëhequra nga negociatorët kryesorë. Suksesi i negociatave dhe normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë varet në radhë të parë nga gatishmëria e Beogradit për të ndryshuar qasjen e tij dhe vetveten. Ai tha se nuk ka pluralizëm në Serbi.
“Ju keni një parti. Ajo parti është edhe shteti. Dhe ai shtet është kisha. Dhe kjo kishë është një festë. Nuk ka pluralizëm. Ata thjesht pretendojnë se janë demokraci”, tha Kurti.
POBJEDA: Keni përshtypjen se kryeministri Edi Rama e kupton më mirë presidentin e Serbisë se ju?
KURTI: Së fundmi, Qeveria e Republikës së Kosovës dhe Qeveria e Republikës së Shqipërisë patën një mbledhje të përbashkët, gjatë së cilës ne së bashku me kryeministrin Rama dhe ministrat e tij nënshkruam trembëdhjetë marrëveshje të reja bashkëpunimi. Takimi i dy qeverive dhe marrëveshjet e nënshkruara janë në sfondin e integrimit në BE, që është perspektiva jonë. Marrëveshjet si këto do të na lejojnë të përkthejmë vizionet dhe programet e të dy qeverive në veprime më konkrete, në mënyrë që të jenë efikase dhe frytdhënëse.
Atij ju tha se Kryeministrat Rama, Zoran Zaev dhe presidenti Vuçiq u propozojnë vendeve të Ballkanit Perëndimor projektin “Ballkani i Hapur”. Kurti u pyet nëse është kjo ide e pranueshme për Kosovën.
Kurti tha se nuk mund ta kemi Ballkanin të hapur derisa Serbia të jetë e mbyllur për Kosovën, derisa të pranojë pasaportat, dokumentet e identifikimit, diplomat, certifikatat dhe vulat e Kosovës. Ballkani i Hapur është më shumë si Ballkani që është i hapur ndaj ndikimeve nga Lindja, veçanërisht nga Federata Ruse dhe Kina; e hapur ndaj autokracisë, korrupsionit, kriminelëve të luftës tha Kurti.
“Të gjitha janë në kundërshtim me vlerat evropiane të demokracisë dhe shtetit të së drejtës. Në një farë mënyre, nga këndvështrimi i Serbisë, Ballkani i Hapur do të thotë se vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor mbeten të hapura ndaj Federatës Ruse dhe Kinës ashtu siç është Serbia. Kosova e kundërshton këtë synim, duke insistuar se Evropa është kontinenti ynë dhe BE-ja është fati ynë”, tha ai.
POBJEDA: Cili është statusi i serbëve në Kosovë? A janë, siç pretendon Beogradi zyrtar, qytetarë të dorës së dytë?
KURTI: Serbët në Kosovë përbëjnë pesë deri në gjashtë përqind të popullsisë dhe nuk diskriminohen. Si Qeveri e Kosovës, programi ynë do t’i ndihmojë serbët po aq sa shqiptarët. Nëse i pyet serbët në Kosovë se cilat janë ankesat apo kërkesat e tyre kryesore, ata do t’ju thonë biznes dhe drejtësi. Është interesant fakti që asnjë serb në Kosovë nuk ka protestuar që Bashkimi i Komunave me shumicë serbe nuk është zbatuar. Beogradi është gjithmonë ai që zemërohet.
Kurti tha se ajo që Serbia po përpiqet t’i imponojë shtetësisë së Kosovës dhe rendit kushtetues nuk është dëshira apo vullneti i serbëve të Kosovës, por shprehje e aspiratave hegjemoniste të Serbisë.
