Në raport thuhet se SPAK ka arritur rezultate pozitive në luftën kundër korrupsionit të nivelit të lartë dhe ka bërë përparim të prekshëm drejt një
TIRANË- Komisioni Europian ka publikuar ditën e sotme raportin vjetor “Sundimi i Ligjit” për Shqipërinë. Në seksionin “Struktura Anti-korrupsion”, theksohet ndikimi pozitiv i reformës në drejtësi për uljen e korrupsionit. Po ashtu tuhet se SPAK ka arritur rezultate pozitive në luftën kundër korrupsionit të nivelit të lartë dhe ka bërë përparim të prekshëm drejt një rekordi të qëndrueshëm në luftën kundër korrupsionit. Gjithashtu raporti përmend se SPAK ka një nivel të lartë besimi në publik.
Më tej në raport thuhet se pavarësisht disa përpjekjeve kundër korrupsionit, përfshirë rishikimin e Ligjit për policinë, Policia e Shtetit mbetet shumë e ndjeshme ndaj korrupsionit. Thuhet gjithashtu se mangësitë janë në lidhje me transparencën dhe sa efektivisht Inspektorati i Lartë për Deklarimin dhe Auditimin e Pasurive dhe Konfliktit të Interesit kontrollon deklaratat e pasurive dhe interesave.
Në raport theksohet se transparenca e kufizuar në procedurat e prokurimit publik, veçanërisht për partneritetet publik-private, mbetet një burim shqetësimi. Gjithashtu thuhet se rreziqet e korrupsionit vazhdojnë të jenë veçanërisht në shëndetësi, arsim dhe brenda policisë, si dhe në Agjencinë Shtetërore të Kadastrës, të cilat konsiderohen zona me rrezik të lartë për korrupsion.
PJESË NGA RAPORTI:
II. KORNIZA ANTI-KORRUPSION
Perceptimi midis ekspertëve, qytetarëve dhe drejtuesve të biznesit është se niveli i korrupsionit në sektorin publik mbetet i lartë. Në Indeksin e Perceptimit të Korrupsionit 2024 nga Transparency International, Shqipëria shënon 42/100 dhe renditet e 80-ta në nivel global. Megjithatë, ky perceptim shënon rezultatin më të mirë për Shqipërinë gjatë pesë viteve të fundit, duke konfirmuar ndikimin pozitiv të zbatimit të reformës në drejtësi. Eurobarometri Special i vitit 2025 mbi Korrupsionin tregon se 86% e të anketuarve e konsiderojnë korrupsionin të përhapur në vendin e tyre (mesatarja e BE-së 69%) dhe 45% e të anketuarve ndihen personalisht të prekur nga korrupsioni në jetën e tyre të përditshme (mesatarja e BE-së 30%). Sa i përket bizneseve, 85% e kompanive konsiderojnë se korrupsioni është i përhapur (mesatarja e BE-së 65%) dhe 63% konsiderojnë se korrupsioni është problem gjatë bërjes së biznesit (mesatarja e BE-së 35%). Për më tepër, 56% e të anketuarve mendojnë se ka mjaftueshëm ndjekje penale të suksesshme për të penguar njerëzit nga praktikat korruptive (mesatarja e BE-së 30%), ndërsa 51% e kompanive besojnë se njerëzit dhe bizneset e kapur për dhënie ryshfeti një zyrtari të lartë ndëshkohen në mënyrë të përshtatshme (mesatarja e BE-së 33%).
Strategjia Kundër Korrupsionit për vitet 2024-2030 është miratuar. Strategjia e re kundër korrupsionit, e miratuar në dhjetor 2024 nga Qeveria, përqendrohet në fushat me rrezik të lartë për korrupsion (si prona, prokurimi publik, shëndetësia, arsimi, doganat dhe taksimi), me theks në edukimin për integritetin e të rinjve dhe adresimin e rekomandimeve të mëparshme përkatëse. Strategjia kundër korrupsionit përfshinte masa për të përmirësuar mekanizmat e monitorimit dhe koordinimit institucional. Megjithatë, mbetet i nevojshëm forcimi i mëtejshëm i kapaciteteve institucionale, planifikimit, koordinimit dhe mekanizmave të monitorimit.
Edhe pse ekziston një kuadër ligjor gjithëpërfshirës për të luftuar korrupsionin, mbeten boshllëqe të caktuara. Kodit të Procedurës Penale i mungojnë dispozita që u japin kompetencë Gjykatave të Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar për çështjet që lidhen me ekzekutimin e vendimeve të tyre. Në maj 2025, Qeveria i dërgoi Parlamentit për miratim projektligjin për zyrën e rikuperimit të aseteve. Shqipëria nuk është ende palë nënshkruese e Konventës Kundër Ryshfetit të OECD-së
SPAK konsolidoi më tej rezultatet e tij pozitive në luftën kundër korrupsionit të nivelit të lartë, ndërsa mbeten disa mungesa në aspektin e stafit dhe infrastrukturës. Struktura Speciale Kundër Korrupsionit (SPAK)61 dhe gjykatat kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar (gjykatat e SPAK) kanë dhënë rezultate pozitive në hetimin, ndjekjen penale dhe gjykimin e rasteve të korrupsionit, duke përfshirë ato që përfshijnë politikanë dhe zyrtarë të nivelit të lartë, si dhe në mbrojtjen e interesave financiare të BE-së62. SPAK tregon vizion të shëndoshë strategjik dhe pavarësi në kontributin në luftën kundër korrupsionit të nivelit të lartë, pavarësisht presionit të shtuar politik, grupeve të krimit të organizuar dhe medias. SPAK gëzon një nivel të lartë besimi publik. Qasja e SPAK në bazat e të dhënave shtetërore u zgjerua63. Veprimet e SPAK vazhduan drejt krijimit të sistemit të tij të menaxhimit të rasteve64, konsolidimit të kapacitetit të tij analitik në luftën kundër rrjeteve të krimit të organizuar65, dhe zhvillimit të një plani veprimi për të zvogëluar ngarkesën e tij të punës. Ngarkesa e punës në rritje e vazhdueshme e SPAK-ut dhe stafi dhe infrastruktura e pamjaftueshme ende duhet të adresohen66. Numri i referimeve te SPAK nga autoritetet e tjera ka rënë më tej dhe mbetet i ulët 67. Strukturat e tjera për shtypjen e korrupsionit vazhduan të hasin sfida në zbulimin dhe hetimin efektiv të korrupsionit 68.
SPAK ka bërë përparim të prekshëm drejt një rekordi të fortë në luftën kundër korrupsionit, veçanërisht në nivel të lartë, dhe përdorimi i hetimeve financiare dhe konfiskimeve të aseteve është përmirësuar. Nga 1 janari deri më 31 dhjetor 2024, Gjykata e Posaçme e Apelit për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar (gjykata e apelit e SPAK) dha 24 vendime përfundimtare, me 106 persona të dënuar në vendime përfundimtare në raste korrupsioni, duke përfshirë 13 dënime në raste të nivelit të lartë (duke përfshirë ish-ministrin, ish-kryetarin e Gjykatës Kushtetuese, ish-kryetarët e bashkive dhe zyrtarë të tjerë). 69 Kapaciteti njerëzor, teknik dhe financiar i SPAK për hetime financiare dhe konfiskime të aseteve është përmirësuar, dhe niveli i sekuestrimeve dhe konfiskimeve totale të aseteve ka mbetur i qëndrueshëm. Sekuestrimi i aseteve për krime të lidhura me korrupsionin ka rënë, ndërsa konfiskimi i aseteve për krime të lidhura me korrupsionin është përmirësuar. 72 Shqipëria raportoi se ka krijuar një zyrë për rikuperimin e aseteve brenda Policisë së Shtetit Shqiptar, por funksionimi i saj i plotë mbetet për t’u demonstruar. Përdorimi sistematik i masave të posaçme hetimore është përmirësuar, megjithëse hendeku midis sekuestrimeve dhe konfiskimeve vazhdon
Edhe pse janë ndërmarrë disa hapa organizativë, korniza institucionale për parandalimin e korrupsionit mbetet kryesisht joefektive dhe koordinimi me zbatimin e ligjit duhet të forcohet më tej. Drejtoria e Përgjithshme Kundër Korrupsionit (DPKK) është transferuar nga Ministria e Drejtësisë te Ministri i Shtetit për Administratën Publike dhe Korrupsionin në qershor 202474. DPKK iu nënshtrua një riorganizimi të kapaciteteve që merren me hetimin administrativ dhe vlerësimin e riskut dhe për t’i kushtuar më shumë rëndësi parandalimit, megjithëse mbetet gjithashtu përgjegjëse për hetimet administrative të centralizuara. Vazhdojnë mangësitë në lidhje me kapacitetet e DPKK-së për të mbikëqyrur në mënyrë efektive zbatimin dhe vlerësimin e masave parandaluese, së bashku me vlerësimet e hollësishme të riskut. Janë bërë disa përpjekje, veçanërisht në fushat me rrezik të lartë për korrupsion, por zbatimi efektiv është ende i dobët ende për t’u demonstruar75. Koordinimi midis institucioneve përgjegjëse për parandalimin e korrupsionit dhe strukturave përkatëse të zbatimit të ligjit mbetet i dobët dhe numri i referimeve ka rënë më tej. Institucioni i Auditimit të Shtetit (KLSH) ka një rekord më të fortë në referimet gjyqësore dhe bashkëpunimin me organet e ndjekjes penale. Në vitin 2024, KLSH referoi 13 raste me elementë penalë në ndjekje penale. Përveç kësaj, 35 referime për çështje që kërkojnë hetime të mëtejshme u ndanë me organet e prokurorisë me kërkesë76.
Pavarësisht disa përpjekjeve kundër korrupsionit, përfshirë rishikimin e Ligjit për Policinë, policia shtetërore është ende shumë e ndjeshme ndaj korrupsionit Ligji për Policinë është rishikuar, duke përfshirë një numër ndryshimesh strukturore”. Agjencia e Mbikëqyrjes së Policisë rriti aktivitetet e saj. Në vitin 2024, Agjencia mori 1 704 ankesa nga qytetarët në lidhje me sjelljen e stafit të Policisë së Shtetit drejtpërdrejt dhe 3 334 përmes një linje të dedikuar policore. Ajo nisi 63 inspektime, nga 51 në vitin 2023, dhe rekomandoi hetime disiplinore për 283 punonjës, 60% më shumë se në vitin 2023. Komisioni i Hetimit Disiplinor vendosi masa disiplinore për 43 oficerë policie. Agjencia gjithashtu referoi 463 punonjës të zbatimit të ligjit për ndjekje penale (35% më shumë se në vitin 2023), kryesisht për “shpërdorim detyre” dhe “korrupsion pasiv”.78 Me qëllim sigurimin e integritetit të personelit të policisë, vitin e kaluar 62 individë iu nënshtruan vlerësimit periodik dhe kalimtar, me 46 vendime konfirmimi dhe shkarkim nga detyra në një rast. Në mars të vitit 2025, një operacion i brendshëm i udhëhequr nga SPAK dhe Policia e Shtetit, në bashkëpunim me Agjencinë e Mbikëqyrjes së Policisë, rezultoi në arrestimin e tre oficerëve të policisë, për shkak të përfshirjes së tyre të dyshuar me grupe kriminale 80
Mangësi mbeten në aspektin e efektivitetit të verifikimeve të deklaratave të pasurive dhe interesave nga ILDKPKI, duke përfshirë profilizimin me risk të lartë. Deklaratat e pasurive dhe interesave vazhduan të verifikohen nga Inspektorati i Lartë për Deklarimin dhe Auditimin e Pasurive dhe Konfliktit të Interesit (ILDKPKI), por ato mbeten të papublikuara, me qasje të mundur me kërkesë, gjë që përbën një mangësi. 81 Në vitin 2024, ILDKPKI kreu verifikime të plota për 211 kandidatë tek autoritetet gjyqësore dhe 35 oficerë nga Policia e Shtetit, Garda e Republikës dhe Agjencia e Mbikëqyrjes së Policisë. ILDKPKI ka miratuar dhe kryer kontrolle të plota/periodike për 817 subjekte në vitin 2024, ka vendosur 101 gjoba dhe ka referuar 23 raste penale ose të tjera tek agjencitë e zbatimit të ligjit, përfshirë një tek SPAK. Nuk pati përparim në lidhje me efektivitetin e verifikimeve dhe duket se nevojiten veprime të mëtejshme për të verifikuar pasuritë e fshehura potencialisht përmes subjekteve private ose përfaqësuesve. 82
Janë ndërmarrë disa hapa drejt reformës së legjislacionit për konfliktin e interesave dhe sinjalizuesit, megjithëse legjislacioni për parandalimin e korrupsionit mbeti kompleks dhe i paplotë. Rregullimi i dyerve rrotulluese, konflikteve të interesave, lobimit dhe financimit të partive politike mbeti i paplotë. Përbërja e Komisionit të Etikës është rishikuar për të përjashtuar anëtarët politikë. 83 Ndërsa u ndërmorën disa hapa paraprakë drejt forcimit të efikasitetit të rrjetit të parandalimit të korrupsionit, duke çuar përpara punën për përafrimin e ligjit mbi konfliktin e interesit me standardet evropiane, nevojitet ende punë e mëtejshme për të përafruar plotësisht ligjet mbi mbrojtjen e sinjalizuesve, lobimin, donacionet dhe financimin e partive politike me standardet evropiane. Numri i raporteve të sinjalizuesve vazhdoi të jetë i ulët. Gjatë vitit 2024, ILDKPKI shqyrtoi gjashtë raporte të reja të sinjalizuesve dhe dy kërkesa për mbrojtje nga hakmarrja, dhe në dy raste u vendos një gjobë administrative. 85
Megjithëse përpjekjet për shtypje dhe parandalim janë rritur, korrupsioni mbetet i përhapur në shumë fusha, duke përfshirë zonat me rrezik të lartë për korrupsion. Transparenca e kufizuar në procedurat e prokurimit publik, veçanërisht për partneritetet publik-private, mbetet një burim shqetësimi. Specializimi në hetimin dhe ndjekjen penale të korrupsionit në prokurim është i dobët. Keqpërdorimi i fondeve shtetërore gjatë fushatave zgjedhore mbetet një fushë shqetësuese, pavarësisht iniciativave të ndërmarra nga Komisioni Qendror Zgjedhor për të monitoruar dhe sanksionuar shkeljet, përfshirë korrupsionin, në lidhje me zgjedhjet legjislative të 11 majit 202587. Në përgjigje të një rekomandimi parlamentar, SPAK miratoi një strategji për të luftuar krimin zgjedhor, duke përfshirë krijimin e ekipeve hetimore në bashkëpunim me Komisionin Qendror Zgjedhor, Policinë e Shtetit dhe agjenci të tjera të zbatimit të ligjit për të parandaluar dhe hetuar krimet zgjedhore88. Rreziqet e korrupsionit vazhdojnë të jenë veçanërisht në shëndetësi, arsim dhe brenda policisë, si dhe në Agjencinë Shtetërore të Kadastrës, të cilat konsiderohen zona me rrezik të lartë për korrupsion. Plane të dedikuara për vlerësimin e rrezikut po zhvillohen nga Qeveria në fushën e prokurimit publik dhe për Agjencinë Shtetërore të Kadastrës89, të cilat duhet të mbështeten nga konsolidimi dhe dixhitalizimi i të dhënave kadastrale. Kontrollet e brendshme dhe mekanizmat e inspektimit në administratën publike mbeten joefektive90