Nga Fatmir Popja
Në lagjen Rrapun, në fshatin Dorëz të Njësisë Administrative Qendër , në Bashkinë e Librazhdit jeton një ndér femrat e cilësuara si më të moshuara e Rrethit të Librazhdit.
Ajo është Sabrije Shkurti 104 vjeçe, nënë e katër vajzave dhe një djali. Ajo fatmirësisht edhe pse jeton vitet e para të shekullit të dytë të jetës së saj gëzon shëndet të mirë. Ajo komunikon mjaft qartë,shikon e dëgjon disi mirë dhe ka një memorie thuajse të shkëlqyer. Mban mënd ngjarje të rëndësishme të periudhës së Mbretit Zog,të Luftës së Dytë Botërore, të periudhës së komunizmit kur Shqipëria udhëhiqej nga Enver Hoxha si edhe ngjarje të veçanta të periudhës së Demokracisë e plot histori njerëzore.
104 vjeçarja librazhdase gëzon respektin e të gjithëve jo vetëm për moshën që ka por për mirësinë e dashurinë e pakufijshme që ju fal atyre . E ëmbël dhe e buzëqeshur ajo i ka bërë për vete të vegjël e të rritur.Në shtëpinë e saj vizitorët janë të shumtë çdo ditë .Ajo është Nëna,Gjyshja dhe Stërgjyshja më e dashur jo vetëm e familjes Shkurti , por e të gjithë librazhdasve. Ajo me shaka u thotë se do jetoj gjatë se ndjehet mirë fizikisht e mendërisht edhe pse shikimi dhe dëgjimi ndonjëherë nuk është dhe aq i qartë. Gjithsesi ajo ende bën një jetë normale dhe respekton regjimin ditor me rreptësi që nga zgjimi herët , ngrënia në orar i vakteve të ushqimit dhe konsumimi i lëgjeve bio.
-Në një intervistë të realizuar në shtëpinë e saj në Dorëz të Librazhdit , 104 vjeçarja tregon një pjesë të jetës së saj :
-Nënë Sabrije :Të plakesh e të jesh më shumë se një shekull është diçka e rrallë dhe shumë e gëzueshme në këtë Botë.
-Është vërtet gjë e rrallë në historinë njerëzore që të kapërcesh një shekull jetë . Ndjehem e lumtur dhe falënderoj Zotin që jam ende gjallë dhe mirë me shëndetin .
-Kur keni lindur dhe ku ?
-Kam lindur në 5 Tetor 1920 në fshatin Dorëz të Librazhdit në një familje të varfër por plot dashuri për njëri tjetrin dhe plot dashuri për jetën.U rrita me njerkë në shtëpinë time pasi nëna ime u nda nga jeta kur isha shumë ,shumë e vogël dhe fëmijëria ime ka qenë ashtu si për të gjithë në atë kohë .Fëmijërinë e asaj kohe sot nuk mund ta imagjinoni dot .Shumë e vështirë.Fëmijët atëherë rriteshin parakohe në çdo aspekt.
-A keni mundur të ndiqni shkollën në atë kohë ?
-Jo,jo.Nuk kishte shkolla atëherë në anët tona .
-Kur mësove shkrim e këndim dhe kur janë hapur shkollat në fshatin ku linde ?
-Shkrim e këndim kam mësuar shumë vonë dhe me shumë sakrifica .Në atë kohë kur isha e re , mësonin nga pak njëri- tjetrin dhe shkolla në fshatin tim është hapur shumë vonë .Me ka mbetur merak që nuk isha e re kur u hap shkolla .Atëherë isha e rritur dhe isha martuar .Isha bërë nënë .Ishte shumë vonë dhe e pamundur për mua të shkoja në shkollë .Nga ana tjetër fanatizmi dhe paragjykimet bënin punën e vet.
-Jeni lindur e rritur në kohën e Mbretit Zog …
– Është një periudhë që brezi im e ka përjetuar dhe që e mbaj mend. Mbreti Ahmet Zogu bëri emër të mirë dhe vlerësohej nga populli . Kur jam martuar ishte koha e Mbretit .
-Jemi kuriozë të na tregosh fejesën dhe martesën tuaj sepse shumë pak dimë për ritet e asaj kohe …
-Më fejuan kur isha e fëmijë.Nuk mund ta them saktë se sa vjeçe as edhe sesi u bë fejesa ime .Ashtu ishte koha atëherë. Femrës i gjenin një mashkull dhe me të do kalonte jetën. Mua kur mbusha 16 vjeçe më martuan me një djalë po nga Dorëzi.Ai jetonte në lagjen tonë .Me thënë të drejtën e kishim komshi .Shtëpitë tona nuk ishin as 300 metra larg njëra-tjetrës. Shiheshin çdo ditë mes nesh.Luanim së bashku kur ishim të vegjël , ndihmonim njëri-tjetrin për punët , hanim e pinim shpesh së bashku.Por unë as e imagjinoja se do martohesha me të .Me thënë të drejtën mua më martuan me komshium tim .Nuk më pyeti njeri nëse e doja apo jo . Kur më martuan mu duk sikur më shitën . U bë një dasëm e vogël por shumë e bukur sidomos te familja e burrit.Erdhën krushqit me kuaj të stolisur me dyfekë në krah dhe me këngë e valle ,daullet e pipzat vlonin në odën e miqve e në oborr ku ishte shtruar edhe Dreka.Më veshën me duvak dhe me hipën në kalin e nuses të zbukuruar mjaft mirë. Ngaqë ishim fare afër me familjen ku do shkoja nuse e dëgjoja ahengun që bëhej te shtëpia e burrit .Kur mbërritëm atje na pritën me këngë e hare rreth 40-50 dasmorë . Një grua hidhte oriz mbi kokë , një djalë me flamur thëriste erdh nusja , një tjetër shtite në ajër me dyfek . Te shtëpia ime ceremonia dukej e thjeshtë para asaj te burri sepse ata ishin disi të pasur për atë kohë krahasur me të tjerët.Me sa kam kuptuar , për tu bërë unë nuse te kjo familje ata kishin paguar me flori.Por për këtë nuk pyeta kurrë as burrin as njerëzit e shtëpisë time.
-Si i ke përjetuar ditët , javët , muajt e vitet e para të martesës?
-Me thënë të drejtën shumë mirë .U bëra nuse famijë dhe u rrita me ta.Fillimi ishte i vështirë se kishte rregulla të forta dhe duhet ti zbatoje si nuse e shtëpisë .Lodhesha shumë .Sot koha ka ndryshuar .Nuset sot i mbajnë në pëllëmbë të dorës dhe i kanë kushtet të shkëlqyera .Por unë u përshtata shpejt dhe kur jeton me njerëz të mirë e ke të lehtë dhe nuk lodhesh as nga puna. 4 vitet e para nuk lindëm fëmijë. Nënë u bëra kur i kisha mbushur të 20-tat .Të parën në jetë kam sjellë Sabrijen që mban emrin tim dhe që i ka mbushur 83 vjet, pas saj lindi Vaidja që është 73 vjet, pas saj lindi Bukurija që është 70 vjet , pas tre vajzave lindi djali ,Lutfiu që ka mbushur 63 vjet dhe Havaja që është 60 vjet.
-Sa nuse ishit në familjen e prindérve të burrit ?
-Ishte plot shtëpia e tyre . Por familje me rregulla dhe displinë .Im shoq ishte djalë i vetëm, kishte edhe një motër.Respektohej i madh e i vogël .
– Kur u bëre nënë për herë të parë si e përjetove dhe meqë ra fjala ku i linde fëmijët dhe sa e vështirë ishte atëherë ti rrisje ?
– Në atë kohë të gjithë fëmijët i kam lindur në shtëpi. Koha ishte e vështirë , por ardhja në jetë e fëmijëve sjell veç gëzim dhe kjo ju vinte fshesën halleve e derteve . Fëmijët na e shtuan gëzimin dhe u rritën të lumtur edhe pse im shoq ndërroi jetë fare i ri .Ai vdiq nga sëmundja e mushkërive kur ishte 49 vjeç.
-Pra kuptohet që në kushte të tilla të ka rënë një barrë e rëndë dhe ke qenë e detyruar edhe të punoje …
-E filloja pa gdhirë me punët e shtëpisë .Laja,shpëlaja,gatuaja dhe sistemoja fëmijët.Pastaj në punë në kooperativë .Bëja dy norma që të siguroja bukën e fëmijëve .Zoti më dha forcë dhe ja dola .U rritën e janë mirë e bukur si vajzat edhe djali .U martuan e kanë fëmijë .Jam gjyshe e stërgjyshe e lumtur.
-Duke qenë se ke jetuar në tri epoka , në atë të Mbretërisë, të Diktaturës e Demokracisë duan të dëgjojmë prej teje një opinion për Mbretin Zog ,Udhëheqësin komunist Enver Hoxha dhe për këta të Demokracisë …
-Mbreti Ahmet Zogu bëri shtet dhe i dha vlerë lekut e pasaportës shqiptare në Botë thonin burrat e asaj kohe .Gjatë kohës së Enver Hoxhës pavarësisht gabimeve të tij u bënë shumë gjëra.U elektrifikua vendi, u hapën shkollat,spitalet , uzinat ,fabrikat , kooperativat e ku di unë tjetër.Jeta në fshat ndryshoi sidomos për rininë ndryshoi shumë . Jeta u bë më e bukur dhe më e mirë .Nuk mund të krahasohet kurrë me kohën tonë .Shkurt u shkolluan të gjithë dhe u qytetëruam shumë .Pati edhe plot të këqija sistemi i Enver Hoxhës .Im atë vuajti 10 vite në burg si kundërshtar i sistemit komunist , por të këqijave të sistemit të Enver Hoxhës u duhet thënë e keqe e të mirave e mirë.Ndërsa këta udhëheqësit e Demokracisë nuk i kam marrë vesh kurrë .Tani jam shumë e moshuar dhe nuk i marr e nuk marr dot vesh më se mezi marr vesh ndonjëherë edhe njerëzit e mi .
-Tashmë fatmirësisht je femra më jetëgjatë e fisit por edhe ndër më jetëgjatat në Shqipëri, na thuaj nëse ke kaluar ndonjëherë siklete me shëndetin apo ke gëzuar shëndet të mirë gjithmonë?
-Gjatë jetës time , njerëzimi ka kaluar shumë epidemi e sëmundje shfarosëse.Fatmirësisht kam patur shëndet të mirë .104 vjet në 5 Tetor dhe falë Zotit nuk ja kam parë derën spitalit.
-A mbani telefon?
– Me thënë të drejtën flas në telefon me nipër e mbesa .Flas me të gjithë , por nuk di ta përdor. Flas me telefonin e djalit .
-Po Televizor sheh në këtë moshë ?
-Po.Po . Shoh televizor , shoh filma shqiptarë,shoh , lajme .Ca i marr vesh,ca jo . Shtyj kohën.
-Jeni jë grua e buzëqeshur gjithmonë .Nga ju buron kjo ?
-Shyqyr që Zoti na e ka sjellë mbarë jetën.I jam falënderues.
-Cilat kanë qenë momentet me të vështira dhe më të bukurat e jetës tuaj?
-Ka patur momente,por nuk po di cilën të them …
-Është bekim që ja ke dalë të jeni kaq jetëgjatë?
-Falënderoj Zotin…
-Jeni besmitare?
-Kam besuar dhe besoj gjithmonë te e mira .
-Pas përmbysjes së komunizmit edhe shqiptarët kanë dalë jashtë dhe po punojnë e jetojnë kudo nëpër Botë, e keni çuar ndërmend të shkonit në ndonjë kryeqyetet të Europës si vizitore te nipërit e mbesat tuaja ?
-Kam nipër e mbesa që janë nëpër Botë .Flas me to .Por unë nuk mundem të shkoj se mosha bën të vetën .
-Po ndonje gotë raki,birrë,verë apo duhan ke pirë gjatë jetës tënde ?
-Kur isha e re as që çohej ndërmend të pije .Doja të thoja që kur isha e re as kam dëgjuar për birra e verë.Rakinë e duhanin pinin vetëm disa burra në fshat .Femrat e asaj kohe në këto anë as që bëhet fjalë për këto gjëra.
-Aktualisht a keni oreks për të ngrënë e për të pirë dhe cila është Dieta juaj ?
-Bulmeti, perimet , frutat dhe mishi i freskët kanë qenë ushqimi im i përhershëm .Edhe në këtë moshë këto ushqime preferoj.Që në mëngjes e pij nje gotë kos ose qumësht.
-Cilat kanë qenë gëzimet më të mëdha në jetën e Nënë Sabrijes?
-Rritja e fëmijëve të edukuar që ma kanë zbardhur faqen kudo dhe kurdoherë.I kam të martuar e me fëmijë. E kam zemrën plot .Më duan e kujdesen shumë për mua.
-Kohën e kalon brenda shtëpisë apo edhe del dhe shëtit rreth saj?
-Tani që është Dimër qëndroj brenda në dhomën time dhe në kuzhinë pas stufës në katin e dytë se është shumë ftohtë.Nga mesi i ditës kur ka Diell dal pak minuta në ballkon. Ndërsa kur ngrohet koha dal jashtë , vij vërdallë shtëpisë , takohemi me njerëzit e lagjes . Kalojmë kohën dhe shyqyr që jemi me këmbë e dorë për ti bërë vetë shërbimet personale .
-Kush kujdeset më shumë dhe çfare tekash ke pér ushqimin, pijet , gjumin etj ?
-Për mua kujdesen të gjithë.Djali ,vajzat, nipër , mbesa… Por nusja e djalit është nga ato që kujdeset aq shumë sa nuk e merr me mënd.Është e jashtëzakonshme .Kujdeset më shumë për mua sesa për veten .Ajo kujdeset ditë-natë për mua.
-Të gjithë ju shohin gjithmonë të veshur si zonjë …
-Veshjen bukur e kam pas qejf që fëmijë. Gjithmonë jam veshur bukur me aq sa na jepej mundësia .Tani nusja e djalit mi bën gati ndërresat dhe i vesh çdo ditë të pastra .Veshjen e zonës kam mbajtur veshur mot e jetë.
-A ka ndonjë thesar që ruan me fanatizëm?
-Thesari im i çmuar janë robt e shtëpisë .Tjetër thesar nuk kam.
-Edhe pse në moshë , jeni mjaft aktive ?
-Aq sa na e lejon shëndeti lëviz .Jam e lumtur që jam me këmbë e dorë e me mendje në rregull .
-Paç shëndet të mirë dhe jetofsh sa më gjatë .
-Faleminderit .Njeriu nuk ngopet me jetë.Por besoj se do jetoj gjatë .Dhe fundi qoftë pa siklete . Unë uroj që të jeni mirë të gjithë e ta gëzojnë jetën .
Flasin , djali, nusja e djalit, vajza dhe një e afërme e 104 vjeçares:
1-Lutfi Shkurti , i biri i 104 vjeçares !
Jam djal i vetëm dhe vëlla i katër motrave më e madhja është 83 vjeçe . Është fat i madh në jetë që ne e kemi mes nesh nënën tonë që është 104 vjeçe.Ajo me mundime e sakrifica na ka rritur duke na krijuar kushtet për ti dalë zot vetes.Periudha më e vështirë gjatë jetës time ka qenë viti 1979 kur më morën ushtar.Pasi mbarova shérbimin ushtarak ne 1981 u martova dhe kam 5 fëmijë .Jemi të lumtur që Nënën e kemi mes nesh shëndoshë e mirë.Kur mbushi Një Shekull jeté e Festuam Ditëlindjen e saj me të gjithë fisin dhe e kemi një nga kujtimet mé té bukura .Me dashurinë e saj Nëna jonë është bërë Nëna e të gjithëve .Ajo ndjehet e plotësuar dhe ka vetëm një peng të vogël në këté jetë.Ajo ndjehet disi e trishtuar që pensioni i saj në moshën 104 vjeçe është vetëm 70 mijë lekë të vjetra.Duke e ditur se ky është peng i saj njëherë kohët e fundit e gënjeva për mirë .I thashë ka arritur 200 mijë lekë pensioni dhe u lumturua.Duhet të ishte rritur me kohë më tha se po të jesh e sëmurë as kaq nuk dalin për ilaçe.Por unë dhe motrat nuk i lëmë mangut asgjë për çka nevojé ajo .Ne urojmë ta kemi sa më gjatë mes nesh.
2-Sanije Shkurti, nusja e djalit të 104 vjeçares
-Kam mbushur 40 vite nuse në këtë shtëpi dhe çdo ditë kemi kaluar mirë .Ajo më ka qëndruar pranë ,ashtu si i qëndroj unë sot.Nuk më lodh kurrë shërbimi për të .Ajo është një tip falënderues dhe që meriton çdo të mirë .Jam krenare dhe me fat për këtë vjehrrë me të cilën krenohemi i madh e vogël .Është fantastike .Mjaltë nxjerr nga goja . Zoti i dhëntë sa më shumë jetë e shëndet.
3-Fatmira Kullafi,e afërme e 104 vjeçares
– Jo vetëm ne që jemi të afërm , por të gjithë vijmë për vizitë te shtëpia e Nënë Sabrijes .Ajo është Nëna e Gjyshja e mirë e té gjithëve ne.Jemi të lidhur apo të mërzitur ne vijmë e shplodhemi,rekasohemi e çmallemi këtu.Jemi me fat që kemi një thesar kaq të çmuar mes nesh.
4-Vaide Hunçi, e bija e 104 vjeçares
-Jetoj shumë afër Nënës time .Vij edhe disa herë në ditë .Jam e lumtur që gëzon shëndet.I jemi mirënjohës për gjithçka ka bërë për ne .Gëzohemi shumë që fëmijët tanë e dua dhe ajo i do po aq shumë .Edhe stërnipër e stërmbesa i vijnë shpesh për vizita dhe komunikojnë në telefon.Duam të të ngjajmë sa më shumë i thonë .Duam të jemi të ëmbël, të buzëqeshur, jetégjatë e me shéndet si NËNË SABRIJA .
-Në shtatë bashkitë e Qarkut të Elbasanit gjatë fillim vitit 2024 rezulton se jetojnë të paktën 150 persona të moshës mbi 100 vjeç.
