Një protoplanet u përplas në Tokë rreth 4.5 miliardë vjet më parë, duke shkëptur një copë shkëmbi që më vonë u shndërrua në hënë që shohim në edhe sot e kësaj dite. Tani, shkencëtarët thonë se mbetjet e atij protoplaneti akoma mund të gjenden, të vendosura thellë brenda Tokës.
Nëse mbetjet e protoplanetit, të njohur si Theia, nuk largohen pas goditjes, kjo mund të shpjegojë pse dy blloqe shkëmbi të nxehtë me madhësi sa të një kontinentit tani shtrihen në mantelin e Tokës, një nën Afrikën dhe tjetri nën Oqeanin Paqësor. Këto blloqe masive do të ishin rreth 100 herë më të larta se Mount Everest, po të tërhiqeshin ndonjëherë në sipërfaqen e Tokës.
Ndikimi i Theia-s formoi hënën dhe transformoi sipërfaqen e Tokës në një oqean magmatic të lëvizshëm, dhe disa shkencëtarë teorizojnë se blobat u formuan ndërsa ai oqean ftohej dhe kristalizohej. Të tjerë mendojnë se blobat përmbajnë shkëmbinj tokë që disi i shpëtuan efekteve të përplasjes dhe u futën, të patrazuar për miliona vjet, pranë qendrës së planetit.
Por javën e kaluar, në Konferencën e Shkencës Hënore dhe Planetare, Qian Yuan, një student doktorature në gjeodinamikë në Universitetin Shtetëror të Arizonës (ASU) Tempe, paraqiti një hipotezë alternative.
Ai propozoi që, pas goditjes së formimit të hënës , materiali i dendur nga manteli i Theia zbriti thellë nën sipërfaqen e Tokës, duke u grumbulluar në ato që ne tani i njohim si “blloqet”. Sipas modeleve të Juan, shkëmbinjtë 1.5% deri 3.5% më të dendur se manteli i Tokës nuk do të përziheshin në shkëmbin përreth. Përkundrazi, ata do të zhyten në fund të mantelit, afër bërthamës së brendshme.
“Kjo ide e çmendur është të paktën e mundur”, tha Yuan.
Një studim i vitit 2019, botuar në revistën Geochemistry, mbështet idenë se manteli i Theia ishte më i dendur se i Tokës – rreth 2% në 3.5% më i dendur. Autorët e studimit nxorrën përfundime në lidhje me madhësinë e Theia-s dhe përbërjen kimike bazuar në një analizë të shkëmbinjve të hënës Apollo, e cila përmbante një raport shumë më të lartë të hiidrogjenit të lehtë ndaj hidrogjenit të rëndë se sa shkëmbinjtë e Tokës, sipas përfundimeve të tyre. (Hidrogjeni i lehtë dhe i rëndë ndryshojnë nga numri i neutroneve në çdo bërthamë të atomit.)
Për të furnizuar hënën me aq shumë hidrogjen të lehtë, Theia duhet të ketë qenë shumë e madhe, gati sa madhësia e Tokës në kohën e goditjes dhe shumë e thatë, pasi uji i formuar në hapësirën ndëryjore do të përmbante një formë të rëndë të hidrogjenit të quajtur deuterium, e cila Theia mungonte, konkluduan autorët. Ndërkohë, pjesa e brendshme e protoplanetit që mbërthehet do të kishte mbajtur një mantel të dendur, të pasur me hekur.
Duke u nisur nga teoria e Per Yuan-it, ndërsa shkëmbinjtë më të lehtë hidheshin në hapësirë për të formuar hënën, copat e mantelit të pasur me hekur do të ishin derdhur drejt bërthamës së Tokës në prag të ndikimit të Theia-s, ku ata u vendosën dhe formuan blloqet enigmatike. “Unë mendoj se ideja është plotësisht e zbatueshme derisa dikush të më thotë se nuk është kështu,” tha Edëard Garnero, një sizmolog në ASU Tempe i cili nuk ishte i përfshirë në studim. Sidoqoftë, jo të gjithë janë të bindur.
